Kryzys demokracji w Europie Zachodniej. System totalitarny w ZSRR. - HISTORIA

Temat: Narodziny faszyzmu we Włoszech.

Faszyzm – ruch polityczny zapoczątkowany przez Benito Mussoliniego we Włoszech, a następnie ideologii rozpowszechniania w Niemczech, Austrii i Hiszpanii.

Podłoże powstania faszyzmu:

KRYZYS:

a) polityczny:

- niesprawdzanie się demokracji;

- niezadowolenie z postanowień traktatu wersalskiego;

- rosnące wpływy komunistów;

b) gospodarczy:

- zniszczenia wojenne;

- zrujnowana gospodarka;

- bezrobocie;

- inflacja;

c) społeczny:

- biedne społeczeństwo;

- brak środków do życia;

- brak żywności;

- brak zainteresowania kombatantami (byli żołnierzy – weterani).

W 1921r. Benito Mussolini przekształcił swoją organizację kombatancką (uczestnicy wielkiej wojny) w partię polityczną – Narodową Partię Faszystowską. Od początków 1922r. partia faszystowska zaostrzała walkę polityczną. Ofiarami przemocy faszystowskich bojówek padali głównie komuniści.

W październiku 1922r. Mussolini dał znak do przejęcia władz do przejęcia władzy siłą. Dnia 28 października rozpoczął się słynny marsz czarnych koszul na Rzym = faszystowski zamach stanu. Król Włoch Wiktor Emanuel III dobrowolnie powierzył Mussoliniemu misję tworzenia rządu.

W wyborach parlamentarnych w 1924 r. zwyciężyła w nich partia faszystowska. Rozpoczął się proces faszyzacji kraju:

- likwidacja wolności prasy;

- wprowadzenie cenzury;

- likwidacja wszystkich partii poza faszystowską;

- zniesiono prawo strajków;

- prowadzono milicję faszystowską.

Ogromną rolę w ustroju faszystowskim odgrywały ideologia i propaganda.

Reformy gospodarcze i społeczne B. Mussoliniego:

- zmniejszył bezrobocie;

- rozbudował, unowocześnił armię i flotę;

- rozbudował opiekę społeczną;

- wprowadził system płatnych urlopów;

- zwiększył opiekę państwa nad rodziną;

- walczył z mafią.

Pakt stalowy – sojusz polityczny i wojskowy Włoch i Niemiec (1939r.).

Traktaty laterańskie (1929r.) podpisane przez papieża Piusa XI i rząd Mussoliniego porozumienie. Mussolini zdawał sobie bowiem sprawę z wpływu Kościoła katolickiego na społeczeństwo włoskie. Na mocy traktatów utworzono państwo Watykan.

Cechy charakterystyczne państw faszystowskich:

- dobro państwa (cel nadrzędny) – nazizm;

- rządy dyktatorskie (nieograniczona władza) – kult wodza (duce we Włoszech, fuhrer w Niemczech);

- rządy monopartyjne (1 partia)

Wł. – Narodowa Partia Faszystowska

N.  – NSDAP

- likwidacja opozycji politycznej (np. komunistycznej);

- nienawiść do innych nacji, np. Żydów;

- funkcjonowanie oddziałów paramilitarnych (bojówek):

Wł. – czarne koszule

N. – SA, SS

- likwidacja wolnych Związków Zawodowych i zastępowanie ich korporacjami kontrolowanymi przez państwo.

Temat: Gospodarka w dwudziestoleciu międzywojennym.

Po zakończeniu wielkiej wojny na świecie doszło do ostrego kryzysu gospodarczego. Najbardziej podczas kryzysu ucierpiały Niemcy. W gaszeniu kryzysu zaangażowały się m.in. Stany Zjednoczone, które udzielały państwom europejskim wysokich pożyczek stabilizacyjnych. Niestety z czasem w krajach amerykańskich zaczęto zauważać spadek popytu na artykuły przemysłowe. Dnia 24 października 1929r. doszło do potężnego załamania kursów akcji = czarny czwartek.

Drastycznie zaczęło wzrastać bezrobocie, bardzo ucierpieli również farmerzy, z powodu wzrastania podaży płodów rolnych, a co za tym idzie, ceny spadały coraz bardziej.

                W 1933r. prezydent Franklin Delano Roosevelt powstał program reform społeczno-gospodarczych nazwany Nowym Ładem. Zorganizowano system robót publicznych, zajęto się sytuacją farmerów. Amerykanie obniżyli wartość dolara, dzięki czemu zaczął wzrastać eksport. Władze centralne wprowadziły opiekę socjalną. Zachęcano też pracodawców, aby sami podnosili płace pracownikom. Kryzys gospodarczy został opanowany i przełamany w 1935r.

                W czasie wielkiego kryzysu umocniła się pozycja partii faszystowskiej we Włoszech, a władzę w Niemczech zdobyli naziści pod wodzą Adolfa Hitlera.

Temat: Niemcy pod wodzą Hitlera.

Posiedzenie nowego parlamentu odbyło się w mieście Weimar – Republika Weimarska (1919r.-1933r.). Jej prezydentem został Friedrich Ebert.

Rządy kanclerza Stressemanna – „5 tłustych lat”:

- reformy gospodarcze;

- wyciągnięcie Niemiec z izolacji międzynarodowej.

W 1920r. powstała Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP).

Populizm – sposób prowadzenia polityki polegający na głoszeniu takich haseł, jakie w danej chwili mogą zapewnić największe poparcie społeczne.

Hitler aby chronić bezpieczeństwo partii, stworzył bojówki zwane  Oddziałami Szturmowymi (SA). Potem powstały oddziały, które nazwano Sztafetami Ochronnymi (SS).

W 1923r. Hitler próbował po raz pierwszy sięgnąć po władzę = pucz monachijski = nieudana próba zamachu stanu. Hitler skazany na 5 lat więzienia.

„Mein Kampf” („Moja walka”) – Adolf Hitler

NAJWAŻNIEJSZE POSTULATY:

- najważniejszą rasą są Aryjczycy, którzy jako jedyni zdolni są do rządzenia i tworzenia kultury;

- wśród Aryjczyków najwyższą pozycję zajmują Niemcy, którzy są narodem panów;

- w gronie Aryjczyków istnieją tzw. nadludzie, którzy mogą robić wszystko, aby osiągnąć zaplanowane cele, nie muszą też krępować się zasadami moralnymi;

- stojący najniżej Słowianie, stworzone są do wykonania poleceń narodu panów;

- najgorszą i najbardziej szkodliwą rasą są Żydzi, którzy jednocześnie są największymi wrogami Aryjczyków i przyczyną ich porażek;

- Żydzi są niezdolni do tworzenia kultury, mogą natomiast ją burzyć;

- po zwycięskich wojnach, które Niemcy mają prawo prowadzić powinny powstać tzw. Wielkie Niemcy;

- Wielkie Niemcy mieli zamieszkiwać wyłącznie Aryjczycy.

Dnia 30 stycznia 1933r. Hitler został kanclerzem.

1. Polityka wewnętrzna Hitlera

Ø  zapowiedź nowych wyborów parlamentarnych na III 1933

Ø   podpalenie Reichstagu – naziści wykorzystali to zdarzenie do walki z Komunistyczną Partią Niemiec, obarczając odpowiedzialnością komunistów, celem wyeliminowania ich jako opozycji, oskarżając komunistę G. Dymitrow.

Ø   wprowadzenie dekretu o ochronie narodu i państwa - ograniczenie praw obywatelskich, wprowadzenie cenzury, inwigilacja społeczeństwa (znosił znaczną część swobód obywatelskich, a rządowi dawał duże pełnomocnictwa).

Ø  delegalizacja partii komunistycznej - działacze przetrzymywani w KL Dachau (obóz koncentracyjny).

Ø   wybory zakończone 44% zwycięstwem nazistów - większość w parlamencie.

Ø   rozwiązanie wszystkich partii poza NSDAP.

Ø   30.06.1934 - „noc długich noży” (walka z przeciwnikami, którym nie spodobały się postanowienia Hitlera, związane z walką z komunizmem) - eliminacja przeciwników w strukturach SA, m.in. Ernsta Rohma; wymordowanie ok. 300 oficerów pod pretekstem organizowania zamachu.

Ø   2.08.1934 śmierć prezydenta Paula von Hindenburga

Ø  organizacja referendum w sprawie przekazania obowiązków prezydenta Hitlerowi – 90% za.

Ø  dyskryminacja Żydów

Ø  1935 - wprowadzono ustawy norymberskie, na ich podstawie Żydzi zostali pozbawieni obywatelstwa niemieckiego, praw i własności:

- zabraniano małżeństw mieszanych;

- związki zawarte można było rozwiązać;

- kontakty seksualne między osobami z różnych grup zostały uznane za przestępstwo hańbienia rasy.

Ø  1938 ( 9/10 XI) „noc kryształowa” – pogrom ludności żydowskiej, organizowanie napaści na sklepy i mieszkania.

2. Sposoby aktywizowania społeczeństwa

3. Przemiany gospodarcze.

Temat: Świat u progu wojny.

Polityka zagraniczna III Rzeszy - łamanie traktatu wersalskiego:

·         1933 - wystąpienie z Ligi Narodów;

·         marzec 1936 Remilitaryzacja Nadrenii- wprowadzenie wojska na tereny Nadrenii niezgodnie z traktatem wersalskim (pierwsze zwycięstwo Niemiec).

·         1936 - Powstanie Osi Berlin- Rzym (faszystowskie Włochy i hitlerowskie Niemcy zacieśniły współpracę).

·         1936- utworzenie paktu antykominternowskiego-między Niemcami a Japonią, a następnie Włochami, zwalczającego Międzynarodówkę Komunistyczną- Komintern;

·         1936-38 angażowanie się w wojnę domową w Hiszpanii - popieranie faszystów dowodzonych przez gen. Franco przeciwko komunistom tzw. Frontowi Ludowemu.

·         12.03.1938- anschluss Austrii- zabór Austrii przez Niemców - wkroczenie Wehrmachtu (wojsk niemieckich).

·         próby przejęcia Kraju Sudeckiego - części Czechosłowacji  przez Niemców.

·         29-30.09.1938 - konferencja monachijska – przedstawiciele: Niemcy, Włochy, Francja, Wielka Brytania – rozbiór Czechosłowacji, tj. Kraj Sudecki włączono do Rzeszy, z części Czechosłowacji utworzono Protektorat Czech i Moraw

·         1939 pakt stalowy Niemiec i Włoch, określający strefy wpływów: Włochy - M. Śródziemne i poparcie dla Niemiec w polityce międzynarodowej i niełączenia się sojuszami z innymi państwami bez zgody Niemiec.

(1940 pakt trzech w Berlinie - powstanie Osi Berlin-Rzym-Tokio )

·         1939- zajęcie litewskiej Kłajpedy

Temat: Pierwsze lata Rosji Radzieckiej.

1. Rosja po zwycięstwie rewolucji

A. Polityka:

·         Separatystyczny pokój z państwami centralnymi podpisany w Brześciu nad Bugiem przez L. Trockiego 3.03.1918 (traktat brzeski) – Rosja zrywała sojusz z ententą i wycofywała się z wojny, w zamian godziła się na utratę części ziem wchodzących przed 1914r. do państwa carów {Polski, Litwy, Łotwy, Białorusi, Ukrainy}.

·         Przejęcie władzy przez bolszewików – Radę Komisarzy Ludowych - W. I. Lenin

·         Wydanie dekretów o pokoju i o ziemi (zawarcie pokoju i likwidacja własności ziemskiej);

·         Zapowiedź nacjonalizacji (odebranie właścicielom i przekazanie na własność państwu) przemysłu;

·         Utworzenie CZEKA - Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem na czele z F. Dzierżyńskim (szybka rozbudowa struktur, ok. 250 tys. członków; stosowanie terroru- czerwony terror; rozbudowa więzień, np. Łubianki - eliminacja „wrogów rewolucji” – obrona rewolucji w Rosji.

·         Uchwalenie Konstytucji w 1918r. – Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej - władza należy do robotników, chłopów i żołnierzy; rząd stanowiła Rada Komisarzy Ludowych.

·         GUŁAG- system obozów przymusowej pracy – ŁAGRY (1920- było ich 85, w 1923- 350) – dla ludzi pozbawionych praw oraz „wrogów ludu”.

·         Wojna domowa między Armią Czerwoną i Armią Białą (generałów).

B. Gospodarka

·         likwidacja własności prywatnej;

·          nacjonalizacja banku centralnego i innych, zakładów przemysłowych i przekazywanie ich robotnikom = SKUTKI- kryzys: utrata wartości rubli, mała produkcja, złe zarządzanie

·         KOMUNIZM WOJENNY- wzmożenie kontroli państwa nad gospodarką:

-przejęcie średnich i małych przedsiębiorstw (powyżej 5 pracowników);

-brak żywności;- egzekucje dochodów; - terror; -GŁÓD;

- upadek produkcji- „ śmierć kliniczna rosyjskiej gospodarki;

·         NEP - nowa ekonomiczna polityka - wprowadzona w 1924r. przez Lenina w wyniku buntów, próba podźwignięcia gospodarki poprzez:

- tymczasowy powrót do gospodarki rynkowej;

- zgoda na inicjatywę prywatną (poniżej 20 pracowników), handel prywatny;

-własnością państwa zostały duże zakłady przemysłowe. SKUTEK- ożywienie gospodarcze - niebezpieczne dla komunistów - idea podważała ich politykę.

Temat: ZSRR pod władzą Stalina.

Przejęcie władzy przez Stalina.

a) proklamacja ZSRR w 1922 na czele z Wszechzwiązkową Komunistyczną Partią

b) walka o władzę - L. Trocki, G. Zinowiew, L. Kamieniew, J. Stalin

3. Budowa państwa:

POLITYKA:

• kult jednostki
• indoktrynacja społeczeństwa - wpajanie społeczeństwu określonych przekonań przy użyciu propagandy;
• powołanie nowych organizacji młodzieżowych np. Komsomołu, Pioniera
• powołanie Międzynarodówki Komunistycznej -tzw. Kominternu
• 1936r. uchwalenie Konstytucji ZSRR - zakończenie budowy komunizmu- siłą kierowniczą w państwie została WKPbolszewików; obywatele otrzymali równe prawa (tylko na papierze)
• Podkreślanie zaostrzonej walki klas (rozprawa ze wszystkimi, którzy mogli zagrozić jeszcze pozycji dyktatora) - z potencjalnymi wrogami - „furtka do czystek” opozycjonistów.
• Powołanie NKWD - Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych - dekret o terrorze( przyspieszony tryb sądowy) - po zabójstwie Siergieja Kirowa członka Politbiura.
• Pokazowe procesy np. procesy moskiewskie w 1935 - działaczy rewolucyjnych.
• Czystka w Armii Czerwonej- 1937-39, m.in. M. Tuchaczewski - zlikwidowano 90% kadry oficerskiej.
• Czystka  w społeczeństwie – śmierć ok. 3mln.- zastraszanie.

GOSPODARKA

• Odejście od NEPu
• Wprowadzenie centralnego planowania - tzw. pięciolatek (pięcioletnich planów gospodarczych).
• Industrializacja - rozwój przemysłu; ciężkiego- górnictwo, hutnictwo, metalowy, energetyczny, zbrojeniowy.
• Kolektywizacja rolnictwa - likwidacja własności prywatnej- tworzenie rolniczych kołchozów (spółdzielnie produkcyjne) do których chłopi mieli przekazywać swoją ziemię i dobytek - walka z „kułakami” (bogatsi chłopi).

SKUTKI- wielki głód w latach 1932-33 - śmierć 6 mln ludzi na Ukrainie.