Temat: Narodziny faszyzmu we Włoszech.
Faszyzm – ruch
polityczny zapoczątkowany przez Benito Mussoliniego we Włoszech, a następnie
ideologii rozpowszechniania w Niemczech, Austrii i Hiszpanii.
Podłoże powstania faszyzmu:
KRYZYS:
a) polityczny:
- niesprawdzanie się demokracji;
- niezadowolenie z postanowień traktatu wersalskiego;
- rosnące wpływy komunistów;
b) gospodarczy:
- zniszczenia wojenne;
- zrujnowana gospodarka;
- bezrobocie;
- inflacja;
c) społeczny:
- biedne społeczeństwo;
- brak środków do życia;
- brak żywności;
- brak zainteresowania kombatantami (byli żołnierzy –
weterani).
W 1921r. Benito Mussolini przekształcił swoją organizację
kombatancką (uczestnicy wielkiej wojny) w partię polityczną – Narodową Partię Faszystowską. Od
początków 1922r. partia faszystowska zaostrzała walkę polityczną. Ofiarami
przemocy faszystowskich bojówek padali głównie komuniści.
W październiku 1922r. Mussolini dał znak do przejęcia
władz do przejęcia władzy siłą. Dnia 28 października rozpoczął się słynny marsz czarnych koszul na Rzym =
faszystowski zamach stanu. Król Włoch Wiktor Emanuel III dobrowolnie
powierzył Mussoliniemu misję tworzenia rządu.
W wyborach parlamentarnych w 1924 r. zwyciężyła w nich
partia faszystowska. Rozpoczął się proces faszyzacji
kraju:
- likwidacja wolności prasy;
- wprowadzenie cenzury;
- likwidacja wszystkich partii poza faszystowską;
- zniesiono prawo strajków;
- prowadzono milicję faszystowską.
Ogromną rolę w ustroju faszystowskim odgrywały ideologia i propaganda.
Reformy gospodarcze i społeczne B. Mussoliniego:
- zmniejszył bezrobocie;
- rozbudował, unowocześnił armię i flotę;
- rozbudował opiekę społeczną;
- wprowadził system płatnych urlopów;
- zwiększył opiekę państwa nad rodziną;
- walczył z mafią.
Pakt stalowy – sojusz polityczny i wojskowy Włoch i
Niemiec (1939r.).
Traktaty
laterańskie (1929r.) podpisane przez papieża Piusa XI i rząd Mussoliniego
porozumienie. Mussolini zdawał sobie bowiem sprawę z wpływu Kościoła
katolickiego na społeczeństwo włoskie. Na mocy traktatów utworzono państwo
Watykan.
Cechy charakterystyczne państw faszystowskich:
- dobro państwa (cel nadrzędny) – nazizm;
- rządy dyktatorskie (nieograniczona władza) – kult wodza
(duce we Włoszech, fuhrer w Niemczech);
- rządy monopartyjne (1 partia)
Wł. – Narodowa Partia Faszystowska
N. – NSDAP
- likwidacja opozycji politycznej (np. komunistycznej);
- nienawiść do innych nacji, np. Żydów;
- funkcjonowanie oddziałów paramilitarnych (bojówek):
Wł. – czarne koszule
N. – SA, SS
- likwidacja wolnych Związków Zawodowych i zastępowanie
ich korporacjami kontrolowanymi przez państwo.
Temat: Gospodarka w dwudziestoleciu międzywojennym.
Po zakończeniu wielkiej wojny
na świecie doszło do ostrego kryzysu gospodarczego. Najbardziej podczas kryzysu
ucierpiały Niemcy. W gaszeniu kryzysu zaangażowały się m.in. Stany Zjednoczone,
które udzielały państwom europejskim wysokich pożyczek stabilizacyjnych.
Niestety z czasem w krajach amerykańskich zaczęto zauważać spadek popytu na
artykuły przemysłowe. Dnia 24 października 1929r. doszło do potężnego załamania
kursów akcji = czarny czwartek.
Drastycznie zaczęło wzrastać bezrobocie, bardzo
ucierpieli również farmerzy, z powodu wzrastania podaży płodów rolnych, a co za
tym idzie, ceny spadały coraz bardziej.
W
1933r. prezydent Franklin Delano Roosevelt powstał program reform
społeczno-gospodarczych nazwany Nowym
Ładem. Zorganizowano system robót
publicznych, zajęto się sytuacją farmerów. Amerykanie obniżyli wartość
dolara, dzięki czemu zaczął wzrastać eksport. Władze centralne wprowadziły
opiekę socjalną. Zachęcano też pracodawców, aby sami podnosili płace
pracownikom. Kryzys gospodarczy został opanowany i przełamany w 1935r.
W
czasie wielkiego kryzysu umocniła się pozycja partii faszystowskiej we
Włoszech, a władzę w Niemczech zdobyli naziści pod wodzą Adolfa Hitlera.
Temat: Niemcy pod wodzą Hitlera.
Posiedzenie nowego parlamentu odbyło się w mieście Weimar
– Republika Weimarska (1919r.-1933r.). Jej
prezydentem został Friedrich Ebert.
Rządy kanclerza Stressemanna – „5 tłustych lat”:
- reformy gospodarcze;
- wyciągnięcie Niemiec z izolacji międzynarodowej.
W 1920r. powstała Narodowosocjalistyczna
Niemiecka Partia Robotników (NSDAP).
Populizm – sposób
prowadzenia polityki polegający na głoszeniu takich haseł, jakie w danej chwili
mogą zapewnić największe poparcie społeczne.
Hitler aby chronić bezpieczeństwo partii, stworzył
bojówki zwane Oddziałami Szturmowymi (SA). Potem powstały oddziały, które nazwano
Sztafetami Ochronnymi (SS).
W 1923r. Hitler próbował po raz pierwszy sięgnąć po
władzę = pucz monachijski = nieudana
próba zamachu stanu. Hitler skazany na 5 lat więzienia.
„Mein Kampf”
(„Moja walka”) – Adolf Hitler
NAJWAŻNIEJSZE POSTULATY:
- najważniejszą rasą są Aryjczycy, którzy jako jedyni
zdolni są do rządzenia i tworzenia kultury;
- wśród Aryjczyków najwyższą pozycję zajmują Niemcy,
którzy są narodem panów;
- w gronie Aryjczyków istnieją tzw. nadludzie, którzy
mogą robić wszystko, aby osiągnąć zaplanowane cele, nie muszą też krępować się
zasadami moralnymi;
- stojący najniżej Słowianie, stworzone są do wykonania
poleceń narodu panów;
- najgorszą i najbardziej szkodliwą rasą są Żydzi, którzy
jednocześnie są największymi wrogami Aryjczyków i przyczyną ich porażek;
- Żydzi są niezdolni do tworzenia kultury, mogą natomiast
ją burzyć;
- po zwycięskich wojnach, które Niemcy mają prawo prowadzić
powinny powstać tzw. Wielkie Niemcy;
- Wielkie Niemcy mieli zamieszkiwać wyłącznie Aryjczycy.
Dnia 30 stycznia 1933r. Hitler został kanclerzem.
1. Polityka wewnętrzna Hitlera
Ø
zapowiedź
nowych wyborów parlamentarnych na
III 1933
Ø podpalenie
Reichstagu – naziści wykorzystali to zdarzenie do walki z Komunistyczną
Partią Niemiec, obarczając odpowiedzialnością komunistów, celem wyeliminowania
ich jako opozycji, oskarżając komunistę G.
Dymitrow.
Ø wprowadzenie
dekretu o ochronie narodu i państwa - ograniczenie praw obywatelskich,
wprowadzenie cenzury, inwigilacja społeczeństwa (znosił znaczną część swobód
obywatelskich, a rządowi dawał duże pełnomocnictwa).
Ø delegalizacja partii komunistycznej -
działacze przetrzymywani w KL Dachau (obóz koncentracyjny).
Ø wybory zakończone 44% zwycięstwem nazistów -
większość w parlamencie.
Ø rozwiązanie
wszystkich partii poza NSDAP.
Ø 30.06.1934 - „noc długich noży” (walka z przeciwnikami, którym nie spodobały się
postanowienia Hitlera, związane z walką z komunizmem) - eliminacja przeciwników
w strukturach SA, m.in. Ernsta Rohma; wymordowanie ok. 300 oficerów pod
pretekstem organizowania zamachu.
Ø 2.08.1934 śmierć
prezydenta Paula von Hindenburga
Ø organizacja
referendum w sprawie przekazania obowiązków
prezydenta Hitlerowi – 90% za.
Ø dyskryminacja
Żydów
Ø
1935 - wprowadzono ustawy norymberskie, na ich podstawie Żydzi zostali pozbawieni
obywatelstwa niemieckiego, praw i własności:
- zabraniano
małżeństw mieszanych;
- związki zawarte
można było rozwiązać;
- kontakty
seksualne między osobami z różnych grup zostały uznane za przestępstwo
hańbienia rasy.
Ø
1938 ( 9/10 XI) „noc kryształowa” – pogrom ludności żydowskiej, organizowanie
napaści na sklepy i mieszkania.
2. Sposoby aktywizowania społeczeństwa
3. Przemiany gospodarcze.
Temat: Świat u progu wojny.
Polityka zagraniczna III Rzeszy - łamanie traktatu wersalskiego:
·
1933 - wystąpienie z Ligi Narodów;
·
marzec 1936
Remilitaryzacja Nadrenii- wprowadzenie wojska na tereny Nadrenii niezgodnie
z traktatem wersalskim (pierwsze zwycięstwo Niemiec).
·
1936 - Powstanie Osi Berlin- Rzym (faszystowskie Włochy i hitlerowskie Niemcy
zacieśniły współpracę).
·
1936- utworzenie paktu antykominternowskiego-między Niemcami a Japonią, a następnie
Włochami, zwalczającego Międzynarodówkę Komunistyczną- Komintern;
·
1936-38 angażowanie się w wojnę domową w Hiszpanii - popieranie faszystów dowodzonych przez
gen. Franco przeciwko komunistom tzw. Frontowi Ludowemu.
·
12.03.1938-
anschluss Austrii- zabór Austrii przez Niemców - wkroczenie Wehrmachtu
(wojsk niemieckich).
·
próby przejęcia Kraju Sudeckiego - części
Czechosłowacji przez Niemców.
·
29-30.09.1938
- konferencja monachijska – przedstawiciele: Niemcy, Włochy, Francja,
Wielka Brytania – rozbiór Czechosłowacji, tj. Kraj Sudecki włączono do Rzeszy,
z części Czechosłowacji utworzono Protektorat Czech i Moraw
·
1939 pakt
stalowy Niemiec i Włoch, określający strefy wpływów: Włochy - M. Śródziemne
i poparcie dla Niemiec w polityce międzynarodowej i niełączenia się sojuszami z
innymi państwami bez zgody Niemiec.
(1940 pakt trzech w Berlinie - powstanie Osi Berlin-Rzym-Tokio )
·
1939- zajęcie litewskiej Kłajpedy
Temat: Pierwsze lata Rosji Radzieckiej.
1. Rosja po
zwycięstwie rewolucji
A. Polityka:
·
Separatystyczny
pokój z państwami centralnymi podpisany w Brześciu nad Bugiem przez L.
Trockiego 3.03.1918 (traktat brzeski) – Rosja zrywała sojusz z ententą i
wycofywała się z wojny, w zamian godziła się na utratę części ziem wchodzących
przed 1914r. do państwa carów {Polski, Litwy, Łotwy, Białorusi, Ukrainy}.
·
Przejęcie władzy przez bolszewików – Radę Komisarzy Ludowych - W. I. Lenin
·
Wydanie dekretów
o pokoju i o ziemi (zawarcie pokoju i likwidacja własności ziemskiej);
·
Zapowiedź nacjonalizacji
(odebranie właścicielom i przekazanie na własność państwu) przemysłu;
·
Utworzenie CZEKA
- Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej
Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem na czele z F. Dzierżyńskim
(szybka rozbudowa struktur, ok. 250 tys. członków; stosowanie terroru- czerwony
terror; rozbudowa więzień, np. Łubianki - eliminacja „wrogów rewolucji” –
obrona rewolucji w Rosji.
·
Uchwalenie Konstytucji
w 1918r. – Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej -
władza należy do robotników, chłopów i żołnierzy; rząd stanowiła Rada Komisarzy
Ludowych.
·
GUŁAG- system
obozów przymusowej pracy – ŁAGRY (1920- było
ich 85, w 1923- 350) – dla ludzi
pozbawionych praw oraz „wrogów ludu”.
·
Wojna
domowa między Armią Czerwoną i Armią Białą (generałów).
B.
Gospodarka
·
likwidacja własności prywatnej;
·
nacjonalizacja banku centralnego i innych,
zakładów przemysłowych i przekazywanie ich robotnikom = SKUTKI- kryzys: utrata
wartości rubli, mała produkcja, złe zarządzanie
·
KOMUNIZM
WOJENNY- wzmożenie kontroli państwa nad gospodarką:
-przejęcie średnich i małych przedsiębiorstw (powyżej
5 pracowników);
-brak żywności;- egzekucje dochodów; - terror;
-GŁÓD;
- upadek produkcji- „ śmierć kliniczna rosyjskiej
gospodarki;
·
NEP -
nowa ekonomiczna polityka - wprowadzona w 1924r. przez Lenina w wyniku buntów,
próba podźwignięcia gospodarki poprzez:
- tymczasowy powrót do gospodarki
rynkowej;
- zgoda na inicjatywę prywatną (poniżej
20 pracowników), handel prywatny;
-własnością państwa zostały duże
zakłady przemysłowe. SKUTEK- ożywienie gospodarcze - niebezpieczne dla komunistów
- idea podważała ich politykę.
Temat:
ZSRR pod władzą Stalina.
Przejęcie
władzy przez Stalina.
a)
proklamacja ZSRR w 1922 na czele z Wszechzwiązkową Komunistyczną Partią
b) walka o
władzę - L. Trocki, G. Zinowiew, L. Kamieniew, J. Stalin
3. Budowa
państwa:
POLITYKA:
- kult jednostki
- indoktrynacja społeczeństwa
- wpajanie społeczeństwu określonych przekonań przy użyciu propagandy;
- powołanie nowych organizacji młodzieżowych np. Komsomołu, Pioniera
- powołanie Międzynarodówki Komunistycznej -tzw. Kominternu
- 1936r. uchwalenie
Konstytucji ZSRR - zakończenie budowy komunizmu- siłą kierowniczą w
państwie została WKPbolszewików; obywatele otrzymali równe prawa (tylko na
papierze)
- Podkreślanie zaostrzonej
walki klas (rozprawa ze wszystkimi, którzy mogli zagrozić jeszcze
pozycji dyktatora) - z potencjalnymi wrogami - „furtka do czystek”
opozycjonistów.
- Powołanie NKWD -
Ludowego Komisariatu Spraw
Wewnętrznych - dekret o terrorze( przyspieszony tryb sądowy) - po
zabójstwie Siergieja Kirowa członka Politbiura.
- Pokazowe procesy np. procesy
moskiewskie w 1935 - działaczy rewolucyjnych.
- Czystka w Armii
Czerwonej- 1937-39, m.in. M. Tuchaczewski - zlikwidowano 90% kadry
oficerskiej.
- Czystka w
społeczeństwie – śmierć ok. 3mln.- zastraszanie.
GOSPODARKA
- Odejście od NEPu
- Wprowadzenie centralnego planowania - tzw. pięciolatek (pięcioletnich planów
gospodarczych).
- Industrializacja -
rozwój przemysłu; ciężkiego- górnictwo, hutnictwo, metalowy, energetyczny,
zbrojeniowy.
- Kolektywizacja
rolnictwa - likwidacja własności prywatnej- tworzenie rolniczych kołchozów (spółdzielnie produkcyjne) do
których chłopi mieli przekazywać swoją ziemię i dobytek - walka z „kułakami” (bogatsi chłopi).
SKUTKI-
wielki głód w latach 1932-33 - śmierć 6 mln ludzi na Ukrainie.
