Odrodzone państwo polskie. - HISTORIA

1. Powstanie niepodległej Rzeczypospolitej.

A) Czynniki sprzyjające odbudowie państwa polskiego:
- upadek państw zaborczych i utrata kontroli nad ziemiami polskimi;
- wybuch rewolucji komunistycznej w Rosji i Niemczech;
- udział Polaków w działaniach I wojny;
- aktywność polityczna Polaków;
- tworzenie lokalnych ośrodków władzy polskiej:
a) Rada Regencyjna - zwołali ją cesarze Niemiec i Austro-Węgier, aby mogła sprawować władzę na odebranych Rosji terenach Królestwa Polskiego do czasu, gdy na jego tronie zasiądzie monarcha lub regent (zastępca). Udało jej się stworzyć zręby polskiego sądownictwa i służbę dyplomatyczną.
b) Komitet Narodowy Polski - działał w Paryżu, przewodniczył mu Roman Dmowski, a jednym z członków był Ignacy Jan Paderewski. Celem Komitetu była odbudowa Polski przy współpracy z państwami alianckimi, organizacja u ich boku armii polskiej oraz pomoc konsularna świadcząca Polakom na terenach krajów alianckich (Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Włochy).
c) Polska Komisja Likwidacyjna (przywódca PSL- Past - Wincenty Witos) -  miała przejąć władzę w Galicji od ustępującej administracji austro-węgierskiej.
d) Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej - rząd lubelski (Ignacy Daszyński).

B) 11 listopada 1918r. - odrodzenie państwa polskiego - Rada Regencyjna powierzyła władzę cywilną, a następnie wojskową J. Piłsudskiemu. Przekazano mu wówczas funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa.

C) Reformy rządu premiera Jędrzeja Moraczewskiego:
- nacjonalizacja przemysłu (dla państwa) - huty, kopalnie;
- reforma rolna;
- bezpłatne rolnictwo;
- system zabezpieczeń dla rolników.

D) Sprowadzenie błękitnej armii gen. Hallera.

2. Walka o granice państwa polskiego.

A) Sprawa polska na konferencji wersalskiej:
a) reprezentanci:
- Roman Dmowski;
- Ignacy Jan Paderewski.

b) stosunek Anglii i Francji do Polski:
Francja chciała osłabić Niemcy, dlatego szukała sojuszu z Polską i popierała sprawę polską podczas obrad.
Anglia dążyła do utrzymania równowagi na kontynencie i często nie godziła się na polskie postulaty. Nie chciano dopuścić do nadmiernego rozrostu terytorialnego Polski, chciano zmniejszyć stan polskiego posiadania na wschodzie.

c) główne postanowienia dotyczące Polski:
1) przekazanie Polski:
- Pomorza Gdańskiego bez Wolnego Miasta Gdańsk (Liga Narodów);
- Wielkopolski, po zwycięskim powstaniu (wielkopolskim) na czele którego stanął gen. Dowbór Muśnicki.
2) na terenie Warmii i Mazur (odbyły się one w 1920r) oraz Śląska (1921r.) przeprowadzenie plebiscytów.
- W plebiscycie ludność zamieszkująca Warmię, Mazury i Powiśle miała zdecydować o przyłączeniu tych ziem do nowo powstałego państwa polskiego lub o pozostawieniu ich w granicach Prus Wschodnich. Nad przebiegiem głosowania czuwały komisje międzysojusznicze powołane przez Ligę Narodów. Niepowodzenie dla Polaków. Mieszkańcy Warmii i Mazur woleli zagłosować przeciw Polsce, ponieważ uważali, że młody kraj upadnie pod naporem Armii Czerwonej.
- Plebiscyt na Górnym Śląsku poprzedzony dwoma powstaniami ludności Śląska domagającej się przyłączenia regionu do Polski (powstania śląskie). Niemcy, starając się zwiększyć wpływy polityczne, stosowali terror i represje wobec polskich działaczy. W odpowiedzi na to Polacy zaczęli się bronić.
- I powstanie śląskie (17 sierpnia 1919r.)
- II powstanie śląskie (17/18 sierpnia 1920r.)
- plebiscyt (20 marca 1921r.)
- III powstanie śląskie (2/3 maja 1921r.) - Polska dostała namiastkę terytorium.

3. Wojna polsko bolszewicka 1919-1920.

A) Koncepcje odbudowy Polski:

- inkorporacyjna (R. Dmowski) - wcielić do Polski te tereny, gdzie jest ludność polska.

- federacyjna (J. Piłsudski) - stworzyć z nowo powstałymi państwami blok przeciw Rosji bolszewickiej. 

B) Przyczyny wojny:

- ewakuacja wojsk niemieckich i zajęcie ziem wschodnich przez wojska bolszewickie;

- zakwestionowanie praw narodów Litwy, Łotwy i Ukrainy do wolności przez bolszewików;

- przyjęcie do realizacji przez R.  Radz. operacji „ Cel Wisła” – czerwonej rewolucji;

- „Czerwony marsz” na zachód Europy

C) Charakter walk:

- walki na froncie północnym ( dowód. radz. M. Tuchaczewski) i południowym ( Siemion Budionny – 1 Armia Konna- Konarmia)

- wojna manewrowa

- obie armie improwizowane, budowane od podstaw

- wykorzystanie oddz. zmotoryzowanych, lotnictwa, służb radio-wywiadowczych i kontrwywiadu przez Polaków

D) Przebieg wojny:

1918 - woj. bolszewickie rozpoczynają marsz na zachód, zajmują Wilno i Miński; tworzą zależne rządy

1919 - luty wojsko polskie powstrzymuje Armię Czerwoną na Białorusi

- kwiecień- zajęcie przez J. Piłsudskiego Wilna; wydanie odezwy do – Litwinów- niechęć do współpracy z Polakami

zajęcie Mińska przez gen. Szeptyckiego, Hallera, ppłk . Andersa

- tajne negocjacje Piłsudskiego z bolszewikami przeciwko Białym- zwolennikom caratu

1920 kwiecień- wyprawa wojsk Polsk. na Kijów, współpraca z Ukraińcami   – Semenem PETLURĄ- zajęcie Kijowa -V –uznanie niepodległości Ukrainy

- czerwiec – zaj. przez bolszewików Wilna

- lipiec walki o Lwów- orlęta lwowskie( ochotnicy ok. 330-zginęło ok. 318)-odwrót na Warszawę

- sierpień – plany Tuchaczewskiego ataku na Warszawę” po trupie Polski…

12-15 VIII – bitwa warszawska- autorzy planów gen. T. Rozwadowski, J. Piłsudski, gen. Haller

- wrzesień – zwycięstwo Polaków w bitwie nad Niemnem- gen. Rozwadowski

12X – podpisanie rozejmu

18 III 1921 traktat pokojowy w Rydze - granica Polski : rzeki Dźwina, Zbrucz. 

 ,,Bunt" generała Żeligowskiego - to wydarzenia, które rozegrały się w październiku 1920 roku, kiedy to generał Lucjan Żeligowski, pozorując bunt wobec Naczelnego Wodza, Józefa Piłsudskiego, zajął Wilno i jego okolice, proklamując powstanie tzw. Litwy Środkowej, która następnie przyłączyła się do Polski. W istocie akcja ta została przeprowadzona na polecenie Marszałka.

4. Polska krajem demokracji parlamentarnej.

A) Wybory parlamentarne - 16 styczeń 1919

B) Konstytucja marcowa:

Konstytucja marcowa 17III1921

Naród źródłem władzy

trójpodział władzy (monteskiuszowski)

 

USTAWODAWCZA	WYKONAWCZA	SĄDOWNICZA
2 IZBOWY PARLAMENT ·         sejm- 444 posłów ·         senat-111 senatorów Uprawnienia - kontrola rządu, -wybór prezydenta -pełen zakres władzy ustawodawczej	PREZYDENT wybierany na 7 letnią kadencję, przez Zgromadzenie Narodowe 1.Reprezentowanie kraju na arenie międzynarodowej 2.Kontakty dyplomatyczne 3.Wysyłanie przedstawicieli za granicę 4.Ograniczone uprawnienia w zakresie polityki wewnętrznej: za zgodą sejmu powoływał premiera, a na jego wniosek ministrów 5.Wszystkie decyzje wymagały kontrasygnaty premiera i odpowiednich ministrów RZĄD – kierował polityką wewnętrzną i zagraniczną - posiadał inicjatywę ustawodawczą - mógl wydawać rozporządzenia wykonawcze -członkowie ponosili odpowiedzialność przed sejmem	niezawisłe sądy:          powszechne   administracyjne            wojskowe

C) Mała konstytucja (20 lutego 1919) - zawierała zasady funkcjonowania państwa, Uchwała Sejmu Ustawodawczego w sprawie powierzenia Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa. 

Wybory pięcioprzymiotnikowe:

- tajne;

- powszechne;

- równe;

- proporcjonalne;

- bezpośrednie.

Pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej to Gabriel Narutowicz.